ΑΝΔΡΩΜΑΧΗ

Καλημέρα, καλημέρα αγαπημένες και αγαπημένοι και καλή Κυριακή να έχετε και να έχουμε! Τον σημερινό μου καλεσμένο, τον γνωρίζω ακριβώς 30 χρόνια αφού τον γνώρισα για πρώτη φορά το 1993, καλοκαίρι πάλι, σε μία παρουσίαση βιβλίου στον Δίαυλο, στην Τοπάλη, όταν αυτός κι ο συγγραφέας και συμβολαιογράφος Βόλου Γιάννης Παπαδόπουλος παρουσίαζαν τις δουλειές τους. Ο εν λόγω συγγραφέας παρουσίασε το διήγημά του "Τα κόκκινα Sebago" και ο Γιάννης Παπαδόπουλος το καινούργιο του βιβλίο τα "Είδωλα". Μαζί τους η αείμνηστη εξαιρετική ηθοποιός Βίκυ Ψαλτίδου. Από τότε έχουμε βρεθεί με διάφορες αφορμές. Και φυσικά σας μιλάω για τον υπέροχο και αγαπημένο μου Κώστα Ακρίβο, συνταξιούχο πλέον φιλόλογο και συγγραφέα και το βιβλίο του "Ανδρωμάχη", των εκδόσεων Μεταίχμιο, πρώτη έκδοση Οκτώβριος 2022.

Για να δούμε όμως ποιος είναι  ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος αν και το βιογραφικό του είναι τόσο πλούσιο που εδώ ενδεικτικά κάποια πράγματα θα αναφέρω: 

Γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1958 στις Γλαφυρές Μαγνησίας. Δίδαξε φιλολογικά μαθήματα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο από το 1983 ως το 2017. Εκτός από αφηγηματικά βιβλία, έχει γράψει  το θεατρικό έργο "Ο γηραιός πατήρ μου", που παρουσιάστηκε το 2013 στο Ιμαρέτ Καβάλας, από το Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου, ενώ επιμελήθηκε τρεις ανθολογίες και πήρε μέρος σε συλλογικές εκδόσεις, καθώς και στη συγγραφή σχολικών εγχειριδίων. Διηύθηνε τη σειρά "Μία πόλη στη Λογοτεχνία" των εκδόσεων Μεταίχμιο και ήταν ο συντονιστής της διαδικτυακής λέσχης ανάγνωσης "Με ανοιχτά βιβλία". Συνεργάστηκε με το ΕΚΕΒΙ στα προγράμματα "Λέσχες Ανάγνωσης" και "Συγγραφείς στα Σχολεία". Το μυθιστόρημα "Γάλα Μαγνησίας" βραβεύτηκε με το The Athens Prize for Literature του περιοδικού "δέκατα". Βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκες γλώσσες. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Όταν για πρώτη φορά πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του Κώστα αναρωτήθηκα για τον τίτλο: γιατί Ανδρωμάχη και όχι Ανδρομάχη. Και η απάντηση ήρθε σε μία εξαιρετική συνέντευξη που έδωσε ο ίδιος στα Νέα στις 6/4/2023 απόσπασμα της οποίας σας παραθέτω σχετικά με το εν λόγω θέμα:

Γιατί Ανδρομάχη με «ω» στον τίτλο του τελευταίου σας βιβλίου; Τι σας παρακίνησε στη συγκεκριμένη ηρωίδα;

'Ηρωας ή ηρωίδα γίνεσαι όταν ξεπερνάς τα όριά σου, ψυχικά και σωματικά, προκειμένου να υπερασπιστείς το συλλογικό καλό· μπορεί αυτό να είναι ο αγώνας για την πατρίδα, μπορεί η προσπάθεια να σώσεις έναν συνάνθρωπό σου στα κύματα της Μεσογείου ή μέσα από ένα φλεγόμενο βαγόνι τρένου. Από τη στιγμή ωστόσο που η ζωή σου τραβάει επάνω της σαν μαγνήτης κάθε λογής συμφορές, όπως συμβαίνει με την περίπτωση της Ανδρομάχης, τότε μάλλον για τραγικό πρόσωπο μιλάμε και όχι για ηρωίδα. Το όνομα τής το χάρισαν οι δικοί της σαν ευχή για να μάχεται όπως ένας άνδρας, αν τυχόν και βρισκόταν ποτέ σε κάποια δεινή θέση. 'Ομως, κατά κακή της τύχη ένα πλήθος ανδρών σημάδεψαν και κηλίδωσαν τη ζωή της. Για το εσκεμμένο ορθογραφικό λάθος του τίτλου ίσως βρήκα «άλλοθι» στον Στρατή Τσίρκα που, θέλοντας να εγκωμιάσει την αγνότητα μιας δικής του μυθιστορηματικής ηρωίδας, άλλαξε κατά ένα γράμμα το όνομά της και έτσι μας χάρισε την ανεπανάληπτη «ΑΡΙΑΓΝΗ».

Και κατ΄αυτό τον τρόπο μου λύθηκε η απορία. Ποια ήταν όμως η ομηρική ηρωίδα, σύζυγος του Έκτορα, Ανδρομάχη;

Στην ελληνική μυθολογία η Ανδρομάχη ήταν η σύζυγος του Έκτορα. Ως σύζυγος του Έκτορα η Ανδρομάχη αναφέρεται όχι μόνο στην Ιλιάδα, αλλά και από τον Ευριπίδη σε δύο τραγωδίες του, καθώς και από άλλους ποιητές και λογοτέχνες, κλασικούς (όπως ο Ρακίνας) και νεότερους. Είναι γνωστή επίσης ως η «μάνα» της τραγωδίας. 

Ποιος είναι όμως ο μύθος; 

Η Ανδρομάχη ήταν κόρη του Ηετίωνα, βασιλιά της «Υποπλακίης Θήβης», όπως την ονομάζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, επειδή ήταν μια πόλη στους πρόποδες του όρους Πλάκος, στον κάμπο του Αδραμυττίου. Αδελφός της Ανδρομάχης ήταν ο Πόδης, που σκοτώθηκε από τον Μενέλαο. Ωστόσο, στην Ιλιάδα (ραψωδία Ζ) η Ανδρομάχη παρουσιάζεται να λέει πως και οι επτά αδελφοί της σκοτώθηκαν από τον Αχιλλέα. Γιος της Ανδρομάχης και του Έκτορα ήταν ο Αστυάνακτας, ή Σκαμάνδριος, που μετά τον Τρωικό Πόλεμο οι νικητές τον πέταξαν από τα τείχη της Τροίας. Ο Έκτορας σκοτώθηκε επειδή δεν είχε ακούσει τη συμβουλή της Ανδρομάχης να μη μονομαχήσει με τον Αχιλλέα.

Η Ανδρομάχη θρήνησε για τον θάνατό του όταν ο Αχιλλέας τον έσερνε πίσω από το άρμα του στο Ίλιον Πεδίον, και πάλι όταν ο πεθερός της Πρίαμος, βασιλιάς της Τροίας, έφερε τη σορό του στο ανάκτορο, πρώτη εκείνη, κρατώντας το κεφάλι του μέσα στις χούφτες της (Ιλιάδα, Ω 725-745). Στον Ευριπίδη παρουσιάζεται με δύο διαφορετικές εκδοχές. Στις Τρωάδες αναφέρεται και ο γιος της Αστυάνακτας, ενώ στην τραγωδία Ανδρομάχη παρουσιάζεται μόνο ο γιος της με το Νεοπτόλεμο, Μολοσσός.

Μετά την άλωση της Τροίας, η Ανδρομάχη πιάστηκε αιχμάλωτη και, στη διανομή ανάμεσα στους νικητές, έπεσε στον κλήρο του Νεοπτόλεμου, γιου τού νεκρού πια Αχιλλέα. Ο Νεοπτόλεμος την οδήγησε στη Φθία, όπου την έκανε γυναίκα του και απέκτησαν μαζί ένα παιδί, τον Μολοσσό (Παυσ.. Α 11, 1) ή τον Αμφίαλο (Υγίνος, Fabulae 123). Λιγότερο επικρατούσες εκδοχές αναφέρουν και άλλα δύο τέκνα τους, τον Πίελο και τον Πέργαμο.

Μετά τον θάνατο και του Νεοπτόλεμου, η Ανδρομάχη έφυγε με τον Έλενο, τον αδελφό του Έκτορα, στην Ήπειρο. Εκεί έχτισαν μαζί τη Νέα Τροία. Ο Αινείας τους συνάντησε στο ταξίδι του για την Ιταλία (Αινειάδα, 3, 294 κ.ε.). Μυθολογείται πως και με τον Έλενο έκανε παιδί η Ανδρομάχη, τον Κεστρίνο (Παυσ. Β 23, 6). Η Ανδρομάχη έζησε ακόμα και του Έλενου τον θάνατο, οπότε μετά, κατά μία εκδοχή, μετανάστευσε με τον γιο της Πέργαμο στην Τευθρανία της Μυσίας. Εκεί ο Πέργαμος νίκησε τον βασιλιά Άρειο και έδωσε στην πόλη το δικό του όνομα. Ο Παυσανίας γράφει ότι εκεί σωζόταν μνημείο της Ανδρομάχης μέχρι την εποχή του (Α 11, 2). 

Το βιβλίο του Κώστα Ακρίβου παρουσιάζει το μύθο της Ανδρομάχης ή αλλιώς Ανδρωμάχης, ως μιας γυναίκας που βίωσε συνεχή πόνο και οδύνη εξαιτίας όλων των δεινών που της συνέβησαν. Μιας γυναίκας όμως ακούραστης, μιας γυναίκας δυνατής, μιας γυναίκας που πολλές φορές μπορεί να σκέφτηκε το θάνατο αλλά ποτέ τελικά δεν έφτασε ως εκεί αλλά πάλεψε για τη ζωή της και τη ζωή των παιδιών της όσο καμία άλλη, ακόμη κι όταν είδε τους Δαναούς να πετούν από τα τείχη της Τροίας τον γιο της Αστυάνακτα. Ακόμη και τότε βρήκε το κουράγιο και κατέβηκε τα σκαλιά, "Ο κόσμος είχε τελειώσει" αναφέρει χαρακτηριστικά , έφτασε στη Σκαιά πύλη, πέρασε ανάμεσα στους στρατιώτες που μπαινόβγαιναν και πήγε και αγκάλιασε το κατατσακισμένο κορμί του παιδιού της σκούζοντας. Για μένα είναι μία από τις πιο δυνατές σκηνές σε όλο το έργο του Κώστα Ακρίβου. Αλλά όλο το έργο του είναι ένα συγκλονιστικό έργο, είναι μία ωδή στη γυναικεία δύναμη, στη γυναικεία θέληση, στη γυναικεία αγάπη.. Είναι ένα μανιφέστο για τη γυναικεία χειραφέτηση και τον αγώνα μιας γυναίκας που χάνει τα πάντα, να μπορέσει να ξανασταθεί στα πόδια της και να ξαναφτιάξει τη ζωή της. Είναι η ιστορία της πάλης μιας γυναίκας με θεούς, δαίμονες και ανθρώπους για να βρει το κουράγιο να αντιμετωπίσει όλα τα δεινά που την έχουν βρει και να ξαναϋπάρξει. Και καθώς το κίνημα #Metoo μας απασχολεί πια όλους και όλες μας και πολύ καλά κάνει, και καθώς οι γυναικοκτονίες είναι πια σχεδόν καθημερινότητα, αυτό το "ποίημα" του Κώστα Ακρίβου, γιατί περί "ποιήματος" πρόκειται, για τον αγώνα μιας γυναίκας κυριολεκτικά να υπάρξει και να καταφέρει να ζήσει παρά τα όσα της συμβαίνουν, εμένα προσωπικά με κάνει να νιώθω πολύ περήφανη, περήφανη που υπάρχουν συγγραφείς που αναδεικνύουν σήμερα τέτοια θέματα. Και ευχαριστώ τον Κώστα από τα βάθη της καρδιάς μου γι΄αυτό, αν και μετά από 30 χρόνια που τον γνωρίζω δεν περίμενα κάτι λιγότερο.

Αν θέλετε να νιώσετε περήφανη που είστε γυναίκα, πολύ περήφανη όμως, αν οι άνδρες θέλουν να δουν τον υπέροχο αυτό αγώνα μιας γυναίκας να υπάρξει ανάμεσα σε τόσους άνδρες και σε τόση πρωτόφαντη βία, τότε το βιβλίο του Κώστα Ακρίβου είναι για σας. Βασικά είναι για όλους μας. Σας το συστήνω χωρίς άλλο.

Ως την επόμενη φορά, έχετε την αγάπη μου και καλή σας ανάγνωση!*

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Θεσσαλία της Κυριακής, έντυπη και ηλεκτρονική, την Κυριακή 30/7/2023.